Dodatkowe informacje dotyczące badań akredytowanego laboratorium w zakresie prawa pracy (bhp)

Szanowni Klienci,

otrzymujemy od Was wiele zapytań ofertowych i zleceń dotyczących pomiarów pola elektromagnetycznego (pola-EM) związanych z ochroną pracowników (pracujących) przed narażeniami od takich pól.

Na podstawie naszych doświadczeń z tysięcy takich zleceń postanowiliśmy opublikować poniższe wyjaśnienia i zastrzeżenia.

Prosimy o zapoznanie się z nimi i przyjęcie do wiadomości. Mamy nadzieję, że uchroni to przed nieporozumieniami i pomoże Państwu lepiej zrozumieć specyfikę naszych akredytowanych działań.

Ponadto zachęcamy do zapoznania się z naszymi poradnikami umieszczonymi w tej witrynie pod tym adresem: PORADY

A oto nasze wyjaśnienia.

  1. Badania nasze, zwane „pomiarami pola”, oparte są i mogą być wykonane wyłącznie w oparciu o rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 29.6.2016 (DzU nr 950). Przytaczanie w zapytaniach, zleceniach lub umowach jakiegokolwiek innego rozporządzenia jest niewłaściwe, gdyż tylko rozporządzenie MRPiPS [950] ujmuje zagadnienie całościowo, co zdarzyło się po raz pierwszy w historii polskiej ochrony pracowników przed narażeniem elektromagnetycznym. Wszelkie inne rozporządzenia pełnią rolę „służebną” względem tego rozporządzenia (są w nim przywoływane w odpowiednich miejscach w zależności od potrzeby).
  2. Do prawidłowego wykonania badania laboratorium musi uzyskać od Klienta podstawowy zestaw danych wynikający z rozporządzenia [950] oraz przepisów akredytacyjnych. Zatem prosimy, by w zleceniu zamieścić:
    • częstotliwości mierzonego pola-EM (proszę nie mylić z częstotliwością zasilania urządzenia, która z pewnością wynosi 50 Hz, bo taka jest w Europie sieć zasilająca); niektórych częstotliwości laboratorium nie jest w stanie mierzyć, gdyż leżą one poza zakresem akredytacji i składając przepisowa ofertę musimy o tym wiedzieć; prosimy o zwrócenie uwagi na zasadę działania spawarki, gdyż może ona pracować zarówno prądem roboczym przemiennym, jak i stałym, co w ogromny sposób zmienia zasadę pomiaru!
    • opis przestrzeni obsługi mierzonego urządzenia (słownie lub na przykład na planie sytuacyjnym – w przypadkach oczywistych doprecyzowanie opisu przestrzeni obsługi może nastąpić podczas pomiarów na miejscu, pod warunkiem, że wątpliwości pracowników laboratorium zostaną wyjaśnione przez kompetentnego przedstawiciela Użytkownika);
    • określenie osób narażonych na działanie pola-EM od danego urządzenia – dotyczy osób narażonych intencjonalnie, czyli bezpośrednio związanych z obsługa lub eksploatacją urządzenia, jak również osób narażonych potencjalnie (na przykład przechodzących przypadkowo lub z konieczności przez obszar strefy ochronnej);
    • określenie, czy w przypadku wykrycia strefy ochronnej zagrożenia mają być wykonywane pomiary narażeń miejscowych; jeżeli tak, kompetentny przedstawiciel Użytkownika musi wyjaśnić sposób wykonywania pracy, położenie ciała osoby obsługującej i inne związane z tym zagadnienia;
    • nazwę Użytkownika źródeł pola-EM (jeżeli nie jest nim po prostu Klient zleceniodawca) – zastrzegamy sobie odpłatną zmianę tych informacji, jeżeli z powodu nieprzekazania ich przed sporządzeniem sprawozdania będziemy musieli zmienić gotowy już dokument sprawozdania z badań.
  3. Rolą akredytowanego laboratorium badawczego jest wyłącznie stwierdzenie istnienia i położenia (przestrzennie) stref ochronnych pola elektromagnetycznego, a jeżeli występuje strefa ochronna zagrożenia – także wykonanie pomiarów narażeń miejscowych w tej strefie, o ile istnieją w niej miejsca wykonywania pracy, a Klient ma zamiar wykonania takiego pomiaru.
  4. Akredytowane laboratorium badawcze nie ma prawa zajmowania się oceną narażeń! Zatem żądania Klienta w rodzaju „w sprawozdaniu należy obliczyć wartości wskaźnika narażenia” lub „należy wykonać analizę narażeń z pomiarów”, „należy podać datę kolejnego pomiaru” – nie mogą być spełnione przez akredytowane laboratorium badawcze.
  5. Wykonanie rozpoznania źródeł pola-EM wnoszących potencjalne narażenie, wykonanie oceny narażeń, programu zapobiegania narażeniom oraz wszelkich innych działań opisanych w §5…§12 rozporządzenia [950] spoczywa WYŁĄCZNIE na użytkowniku (właścicielu, pracodawcy, zleceniodawcy pracy) tych urządzeń. Zwracamy przy tym uwagę, że osoby pracujące w obrębie stref ochronnych muszą wykazywać się brakiem przeciwwskazań do wykonywania tam pracy, wydanym przez uprawnionego i odpowiednio poinformowanego lekarza medycyny pracy. Ich praca (tworzenie dla nich miejsc wykonywania pracy) w obrębie stref ochronnych nie jest dopuszczalna jako stan typowy.
  6. Samo badanie (pomiary) oraz sprawozdanie muszą być zgodne z rozporządzeniem [950], o ile zostaną wykryte strefy ochronne (co najmniej pośrednia). Sprawozdanie musi być także zgodne z wymaganiami wynikającymi z akredytacji laboratorium przez Polskie Centrum Akredytacji. Nie ma żadnego powodu, by sprawozdanie zawierało jakiekolwiek fotografie. Sprawozdanie z pomiarów niewykrywających strefy ochronnej (w przestrzeni obsługi stwierdza się wyłącznie strefę bezpieczną) nie musi zawierać żadnego rysunku. Na prośbę Klienta możemy w nim zamieścić schemat położenia zastosowanych pionów pomiarowych, co jednak nie ma dla Klienta jakiejkolwiek wartości i stanowi zbędne obciążenie zlecenia.
  7. Z opisanych powodów umieszczanie w zleceniu/umowie zapisów w rodzaju „sprawozdanie powinno zawierać…” jest bezcelowe. Laboratorium zawrze w sprawozdaniu wyłącznie te elementy, które może i powinno.
  8. Nie ma sensu pojęcie „aktualne świadectwo wzorcowania przyrządów pomiarowych”. Prosimy usunąć takie wymagania z umów lub zleceń. Nad polityką związaną z wzorcowaniem przyrządów pomiarowych czuwa PCA poprzez coroczne audity laboratorium. Świadectwo wzorcowania nie zawiera (nie ma nawet prawa zawierać) żadnego„terminu ważności”. O potrzebie wzorcowania przyrządów decyduje wyłącznie laboratorium (właściciel przyrządu). Zatem nawet po otrzymaniu kopii ostatniego świadectwa wzorcowania Klient nie jest w stanie rozstrzygnąć, czy jest ono „aktualne”. Żądanie świadectwa wzorcowania oznacza niezrozumienie systemu oceny zgodności, na podstawie którego działają wszelkie akredytowane laboratoria badawcze. Laboratorium nieprowadzące właściwej polityki wzorcowania przyrządów pomiarowych jest eliminowane przez PCA – prosimy nie stawiać się „ponad” tą instytucją.
  9. Ograniczenie czasu przebywania pracowników nie jest obecnie podstawowym środkiem ochrony przed narażeniem na pole-EM i konieczność takiego ograniczenia występuje relatywnie rzadko – jeżeli narażenie miejscowe w obrębie głowy lub tułowia (nie kończyn) w strefie ochronnej zagrożenia przekracza wartość bazowego interwencyjnego wskaźnika narażenia IPNob. Jak wyjaśniono, laboratorium nie zajmuje się wyznaczaniem wskaźnika narażenia i wynikającym z niego ograniczaniem czasu przebywania pracownika.
  10. Pojęcie dozy pola elektromagnetycznego oraz wskaźnika ekspozycji nie jest stosowane w obecnym stanie prawnym.
  11. W odniesieniu do przepisów bhp nie istnieje pojęcie „obszaru ograniczonego użytkowania”, jest to rzadko występujące w praktyce pojęcie z zakresu prawa ochrony środowiska.
  12. Każde badanie jest wykonywane według konkretnej metody opisanej w zakresie akredytacji. Posługiwanie się taką metodą jest obowiązkiem akredytowanego laboratorium badawczego. Rozporządzenie [950] nakazuje, by każda metoda pomiarowa była zgodna z wymaganiami zawartymi w tekście tego rozporządzenia. W chwili pisania niniejszego tekstu istnieje następujący dwoisty stan faktyczny:
    • opracowano 3 metody pomiarowe wyprowadzone bezpośrednio z rozporządzenia [950]; dotyczą one:
      • elektroenergetycznych sieci zasilających,
      • stacjonarnych urządzeń radiokomunikacyjnych (nie urządzeń ruchomych, na przykład radiotelefonów noszonych, zabudowanych w samochodach lub łodziach!),
      • urządzeń do magnetoterapii;
    • jeżeli Klient zamówi badanie (pomiary) pola-EM od jakichkolwiek innych źródeł, niż wyżej wymienione, laboratorium TELE-COM zastosuje ujętą w naszym zakresie akredytacji metodę opisaną przez Polską Normę PN-T-06580 Ochrona pracy w polach i promieniowaniu elektromagnetycznym o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. Metoda opisana w PN została odpowiednio adaptowana do wymagań rozporządzenia [950], a fakt poprawnej adaptacji został potwierdzony przez PCA. Wszystko to razem uprawnia nasze laboratorium do zastosowania tej metody, przez co spełnione jest także wymaganie rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011, które nakazuje stosowanie metod akredytowanych w czasie pomiaru.

Wyjaśniamy przy tym Klientom, że opisana dwoistość nie jest stanem pozytywnym ani zamierzonym, jednakże jest to całkowicie niezależne od żadnego akredytowanego laboratorium badawczego. Ten stan prawny niesie za sobą konsekwencje opisane przez Polskie Centrum Akredytacji:

  • sprawozdanie z pomiarów wykonanych na podstawie jednej z 3 metod wyprowadzonych wprost z rozporządzenia [950] nie ma żadnych ograniczeń w stosowaniu,
  • sprawozdanie z pomiarów wykonanych według metody opisanej w Polskiej Normie nie spełnia literalnie rozumianych zapisów rozporządzenia [950], choć jest wykonane całkowicie poprawnie i nie może być kwestionowane merytorycznie pod jakimkolwiek względem; jednakże Klient „nie może wykorzystać takiego sprawozdania w obszarze regulowanym prawnie”. Oznacza to, że nie może pojawić się zapis, iż takie badanie zostało wykonane w pełnej zgodzie z rozporządzeniem [950]. Klient może jednakże wykorzystać takie sprawozdanie na przykład jako „informację możliwą do wykorzystania do oceny poziomu narażenia na pole-EM”, o której mówi §6.1 – gdyż wyniki takiego badania podadzą informację o tych zagrożeniach w sposób pełny (właściwy metrologicznie i uzyskany przez akredytowany podmiot) oraz właściwie udokumentowany.

Działania, które opisano powyżej jako niemożliwe do wykonania w ramach akredytowanego laboratorium, firma TELE-COM może jednak wykonać Klientom poza zakresem akredytacji — dotyczy to badań pola-EM o częstotliwościach przekraczających zakres akredytacji (na przykład pole magnetyczne stałe) lub sporządzania ocen narażeń, o czym piszemy między innymi tutaj.

Oświadczamy, że:

  • zastrzeżenia i opisy stanu prawnego przedstawione na tej stronie uznajemy za obowiązujące nawet wówczas, gdy Klient zawiera w swoim zapytaniu lub propozycji umowy żądanie odmiennego działania i nie dopuszcza przy tym do zmiany zapisów umowy lub treści zlecenia;
  • zapisy umów/zleceń naruszające stan prawny i umowy z PCA obowiązujące akredytowane laboratoria badawcze, wynikające z niezrozumienia tych regulacji przez Klienta, uznajemy za nieistniejące;
  • żądania Klienta niemożliwe do spełnienia w sposób literalnie przedstawiony w umowie lub zleceniu Klienta spełnimy w sposób odmienny, możliwy do wykonania bez naruszenia prawa i umowy akredytacyjnej. Klient zostanie przez nas poinformowany, jeżeli spełnienie Jego wymagań nie będzie możliwe w żaden sposób zgodny z prawem.
  • jeżeli Klient nie zastrzeże braku wykonywania pomiarów wartości narażeń miejscowych w obrębie strefy ochronnej zagrożenia, laboratorium wykona takie pomiary (i uwzględni w wycenie) zawsze, gdy będą spełnione łącznie warunki:
    • wystąpi strefa ochronna zagrożenia w miejscu wykonywania pracy;
    • strefa zagrożenia będzie obejmowała tułów lub głowę pracownika/pracującego
    • zostanie przedstawiony przez kompetentnego reprezentanta Klienta sposób wykonywania pracy przez osobę obsługująca źródło